در دنیای پرشتاب و رقابتی امروز، بسیاری از کارآفرینان و مدیران با چالشی مشترک روبه‌رو هستند: وابستگی بیش از حد کسب و کار به حضور مستقیم خودشان. این وابستگی نه‌تنها مانعی برای رشد و توسعه است، بلکه باعث فرسودگی شغلی و کاهش بهره‌وری نیز می‌شود. در چنین شرایطی، سیستم سازی به‌عنوان یک راهکار اصولی و حرفه‌ای مطرح می‌شود که به کسب و کارها کمک می‌کند ساختاری پایدار، تکرارپذیر و مستقل ایجاد کنند.
اما سؤال اینجاست که برای شروع این مسیر، کدام منابع و کتاب‌ها می‌توانند راهنمای ما باشند؟ در این مقاله، تلاش کرده‌ایم بهترین کتاب‌های سیستم سازی را معرفی کنیم؛ آثاری که توسط برجسته‌ترین نویسندگان حوزه کسب و کار نوشته شده‌اند و هر یک از زاویه‌ای متفاوت به مسئله‌ی ایجاد و پیاده‌سازی سیستم در سازمان‌ها و شرکت‌ها پرداخته‌اند.
چه شما در ابتدای مسیر راه‌اندازی کسب و کار باشید و چه مدیری با چندین سال تجربه، آشنایی با این کتاب‌ها میتواند ذهنیت شما را نسبت به رشد پایدار متحول کند و مسیر را برای ساخت کسب و کاری مقیاس‌پذیر، سودآور و مستقل از فرد هموار سازد.
کتاب سیستم سازی کسب و کار اثر دیوید جنینز
یکی از شناخته‌شده‌ترین و کاربردی‌ترین منابعی که می‌توان آن را به‌حق در فهرست بهترین کتاب سیستم سازی قرار داد، کتاب SYSTEMology نوشته‌ی دیوید جنینز است. این کتاب با تمرکز بر سیستم سازی در کسب و کارهای کوچک و متوسط، روشی مرحله‌به‌مرحله برای ساخت ساختارهای اجرایی مؤثر ارائه می‌دهد. به‌گونه‌ای که حتی در غیاب مدیر یا بنیان‌گذار نیز کسب و کار بتواند روان و پایدار به مسیر خود ادامه دهد.
دیوید جنینز، خود کارآفرینی موفق است که سال‌ها با این چالش دست‌وپنجه نرم کرده و نهایتاً با تجربه‌های شخصی، مدل SYSTEMology را طراحی کرده است. این مدل شامل ۷ مرحله مشخص است که صاحبان کسب و کار را از آشفتگی فرآیندها به سوی ساخت یک سازمان سیستم‌محور هدایت می‌کند.
برخی ویژگی‌های برجسته این کتاب:
- زبان ساده، کاربردی و غیر فنی؛ مناسب برای مدیران غیر متخصص
- تمرکز بر اجرایی‌سازی سریع با کمترین منابع ممکن
- ابزارها، قالب‌ها و مثال‌های واقعی از پیاده‌سازی سیستم در شرکت‌ها
- توصیه‌هایی برای واگذاری وظایف، مستندسازی فرآیندها و ساخت تیمی هماهنگ
نسخه‌ی فارسی این کتاب با عنوان «کتاب سیستم سازی کسب و کار» توسط یاسر پهلوانی قدیمی ترجمه شده و از سوی انتشارات نگاه نوین به چاپ رسیده است. این ترجمه دقیق و روان باعث شده تا مخاطبان فارسی‌زبان نیز بتوانند به‌راحتی از آموزه‌های عملی کتاب استفاده کنند.
اگر به‌دنبال شروعی مطمئن برای ساخت سیستم در سازمان خود هستید، یا قصد خرید بهترین کتاب سیستم سازی را دارید، مطالعه‌ی این کتاب میتواند یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین گام‌های شما در مسیر رشد کسب و کار باشد.
پیشنهاد مطالعه: “ابزارهای سیستم سازی“
۴ ساعت کار در هفته اثر تیموتی فریس
کتاب ۴ ساعت کار در هفته نوشته‌ی تیموتی فریس یکی از آثار متمایز و بحث‌برانگیز دنیای کارآفرینی است که با وجود اینکه مستقیماً به موضوع سیستم سازی نمی‌پردازد، اما پایه‌های فکری و ذهنی لازم برای رهایی از کارهای روزمره و ساخت کسب و کارهای مستقل از زمان و مکان را به‌خوبی بنا می‌گذارد. به همین دلیل، بسیاری از کارشناسان آن را در میان بهترین کتاب‌های سیستم سازی غیرمستقیم قرار می‌دهند.
در این کتاب، فریس از تجربه‌ی شخصی خود در خروج از «چرخه‌ی بی‌پایان شلوغی» و ساخت یک سبک زندگی آزاد و اثربخش می‌گوید. او مفاهیمی مانند اصل ۸۰/۲۰ (پارتو)، برون‌سپاری هوشمند، اتوماسیون کسب و کار، و ایجاد درآمد غیرفعال را معرفی می‌کند؛ مفاهیمی که همگی بخش‌هایی اساسی از یک سیستم موفق هستند.
نکات کلیدی کتاب:
- تمرکز بر حذف فعالیت‌های غیرضروری و تمرکز بر کارهای مؤثر
- آموزش نحوه‌ی استفاده از ابزارها و نیروی انسانی ارزان برای برون‌سپاری وظایف
- تأکید بر طراحی سبک زندگی دلخواه همراه با آزادی زمانی و مکانی
- مناسب برای فریلنسرها، مدیران استارتاپ‌ها، و افرادی که به دنبال استقلال واقعی هستند
تیم فریس با نگارش این کتاب، نه‌تنها مرزهای رایج کار و زندگی را به چالش کشید، بلکه راهکارهایی عملی برای طراحی سیستمی ارائه داد که بتواند بدون حضور مداوم صاحب کسب و کار نیز ادامه یابد. اگر شما هم در جستجوی بهترین کتاب برای سیستم سازی ذهنی و سبک زندگی حرفه‌ای هستید، این اثر میتواند نگرش‌تان را به‌کلی متحول کند.
کتاب The E-Myth اثر مایکل گربر
کتاب The E-Myth (افسانه کارآفرینی) نوشته‌ی مایکل گربر یکی از تأثیرگذارترین و پرفروش‌ترین کتاب‌ها در حوزه‌ی راه‌اندازی و سیستم سازی کسب و کارهای کوچک است. این کتاب با نگاهی تحلیلی و عمیق، به اشتباهات رایجی می‌پردازد که اکثر صاحبان کسب و کار مرتکب می‌شوند، به‌ویژه زمانی که فکر می‌کنند مهارت فنی‌شان برای راه‌اندازی یک کسب و کار موفق کافی است.
مایکل گربر در این کتاب توضیح می‌دهد که چرا بسیاری از کسب و کارهای کوچک پس از مدت کوتاهی شکست می‌خورند. او تأکید می‌کند که موفقیت در کسب و کار، نه صرفاً با تخصص فنی، بلکه با توانایی ساخت و اجرای سیستم‌هایی پایدار و مقیاس‌پذیر حاصل می‌شود.
دلایلی که این کتاب را در فهرست بهترین کتاب‌های سیستم سازی قرار می‌دهد:
- معرفی سه نقش کلیدی در هر کسب و کار: کارآفرین، مدیر و تکنسین
- تحلیل دقیق دلایل شکست کسب و کارهای کوچک از زاویه‌ی نبود سیستم
- ارائه‌ی مدل «فرنچایز‌سازی» داخلی برای ساخت کسب و کاری قابل تکثیر
- تأکید بر اهمیت مستندسازی، ساخت فرآیندهای ثابت، و واگذاری مؤثر وظایف
The E-Myth به مدیران یادآوری می‌کند که اگر سیستم نداشته باشید، خودتان سیستم کسب و کار می‌شوید، و این یعنی همیشه باید حضور داشته باشید، تصمیم بگیرید، حل مسئله کنید و در تمام جزئیات درگیر باشید.
اگر به‌دنبال کتابی هستید که ریشه‌ای‌ترین اشتباهات مدیریتی را بشناسید و پایه‌ای قوی برای سیستم سازی در کسب و کار خود ایجاد کنید، مطالعه‌ی این کتاب یک ضرورت است.
معرفی کتاب سیستم سازی اثر سام کارپنتر
کتاب Work the System نوشته‌ی سام کارپنتر یکی از مهم‌ترین منابع در حوزه‌ی سیستم سازی شخصی و سازمانی است که با نگاهی واقع‌گرایانه و تجربه‌محور، مسیر ساخت کسب و کاری منظم، قابل پیش‌بینی و مستقل از مدیر را هموار می‌سازد. این کتاب به‌قدری در این حوزه تأثیرگذار بوده که بسیاری از متخصصان آن را در کنار آثار بزرگی مانند The E-Myth و SYSTEMology در لیست بهترین کتاب‌های سیستم سازی قرار می‌دهند.
سام کارپنتر در این کتاب از تجربه‌ی شخصی‌اش در مدیریت شرکتی پر از آشوب و استرس می‌گوید؛ شرکتی که تنها با تغییر زاویه دید و تمرکز بر «سیستم‌های مستقل و مستند» از بحران خارج شد و به یک مجموعه‌ی سودآور و پایدار تبدیل گشت.
مهم‌ترین نکات کتاب Work the System:
- تأکید بر نگاه سیستمی به زندگی و کار؛ هر نتیجه، محصول یک سیستم است
- معرفی مراحل مستندسازی سیستم‌ها، اصلاح آن‌ها و واگذاری مؤثر وظایف
- کمک به ایجاد ثبات، کاهش استرس و افزایش کنترل در محیط کاری
- زبان روان و ساختار منظم، همراه با نمونه‌های واقعی و عملیاتی
کارپنتر در این کتاب مخاطب را متقاعد می‌کند که بزرگ‌ترین مانع رشد کسب و کارها، نبود سیستم نیست، بلکه نداشتن نگاه سیستمی است. او راهکارهایی ارائه می‌دهد که حتی مدیران پرمشغله نیز بتوانند قدم‌به‌قدم ساختار سازمان‌شان را بهبود دهند.
اگر به دنبال کتابی هستید که فراتر از نظریه، به شما نشان دهد چطور زندگی و کسب و کارتان را سیستم سازی کنید، Work the System یکی از بهترین انتخاب‌ها برای شماست.
کتاب چک لیست اثر آتول گوانده
در نگاه اول، ممکن است کتاب چک لیست (The Checklist Manifesto) نوشته‌ی آتول گوانده ارتباط مستقیمی با سیستم سازی در کسب و کار نداشته باشد؛ اما در واقع این کتاب یکی از عمیق‌ترین و عملی‌ترین منابعی است که اهمیت ساختار، نظم و پیش‌بینی‌پذیری را در تصمیم‌گیری‌های پیچیده و حیاتی به‌خوبی نشان می‌دهد. به همین دلیل، بسیاری از مدیران و متخصصان آن را در فهرست بهترین کتاب‌های سیستم سازی غیرمستقیم قرار می‌دهند.
گوانده، که خود پزشک و جراح است، در این کتاب نشان می‌دهد چگونه چک‌لیست‌ها در محیط‌هایی مانند اتاق عمل، هواپیما، پروژه‌های ساختمانی و… جان انسان‌ها را نجات می‌دهند. او از همین منظر وارد دنیای مدیریت می‌شود و اثبات می‌کند که حتی در هوشمندترین و تخصصی‌ترین تیم‌ها نیز خطاهای انسانی، حواس‌پرتی و فراموشی اجتناب‌ناپذیر است؛ مگر اینکه با یک سیستم ساده و مشخص – یعنی چک‌لیست – جلوی آن گرفته شود.
نکات برجسته‌ی کتاب:
- معرفی چک‌لیست به‌عنوان ابزاری حیاتی برای کاهش خطا و افزایش بهره‌وری
- نمایش تأثیر سیستم‌های ساده در بهبود عملکرد تیم‌های پیچیده
- کاربردپذیری در انواع مشاغل: پزشکی، مهندسی، مدیریت پروژه، و حتی استارتاپ‌ها
- زبانی روان، داستان‌محور و متکی بر شواهد واقعی از سراسر جهان
این کتاب یادآور می‌شود که سیستم سازی الزاماً به معنای ایجاد ساختارهای بزرگ و پیچیده نیست؛ بلکه گاهی با ابزارهای ساده‌ای مانند چک‌لیست می‌توان مؤثرترین سیستم‌ها را ساخت. اگر به دنبال ایجاد نظم، استانداردسازی و بهبود مستمر در کسب و کار خود هستید، مطالعه‌ی این کتاب میتواند الهام‌بخش و تحول‌آفرین باشد.
کتاب «کسب و کار خود را راه‌اندازی کنید» نوشته‌ی جورج هدلی
کتاب کسب و کار خود را راه‌اندازی کنید (Get Your Business to Work) نوشته‌ی جورج هدلی یکی دیگر از منابع ارزشمند در حوزه‌ی مدیریت و سیستم سازی است که با نگاهی کاربردی، به صاحبان کسب و کار کمک می‌کند تا شرکت یا سازمانی بسازند که واقعاً کار کند؛ حتی وقتی خودشان سر کار نباشند. این کتاب به‌ویژه برای مدیرانی که مدت‌هاست درگیر فعالیت‌های روزمره و عملیاتی هستند، یک راهنمای عملی و قابل اجرا به‌شمار می‌رود.
هدلی در این کتاب از تجربه‌ی خود به‌عنوان صاحب یک شرکت ساختمانی صحبت می‌کند؛ شرکتی که با تلاش فراوان توانست از وابستگی به شخص او خارج شود و بر پایه‌ی سیستم‌های مشخص، روال‌های تکرارپذیر و تیم‌های خودگردان به مسیر خود ادامه دهد. او با زبانی ساده اما دقیق، ۹ اصل کلیدی برای ساخت یک کسب و کار سیستم‌محور را تشریح می‌کند.
ویژگی‌های برجسته‌ی این کتاب:
- تمرکز بر ساخت کسب و کار مستقل از فرد مؤسس یا مدیر
- ارائه‌ی فرآیندهای واضح برای جذب، آموزش و مدیریت کارکنان
- کمک به رفع چالش‌های رایج در کارهای اجرایی، مالی و بازاریابی
- مناسب برای کسب و کارهای کوچک تا متوسط که در مرحله رشد یا تثبیت قرار دارند
جورج هدلی با تأکید بر «کارآفرینی هدفمند» به خواننده یاد می‌دهد که رشد واقعی، تنها زمانی اتفاق می‌افتد که کسب و کار شما با سیستم‌ها و فرآیندهای مشخص کار کند، نه با اتکای صرف به افراد.
اگر به‌دنبال راه‌اندازی یا بازسازی کسب و کارتان بر پایه‌ی اصول حرفه‌ای و سیستم سازی هستید، این کتاب میتواند به‌عنوان یکی از بهترین کتاب‌های سیستم سازی برای مدیران عملیاتی در مسیر شما نقش مهمی ایفا کند.
کتاب Traction نوشته گینو ویکمن
کتاب Traction: Get a Grip on Your Business نوشته‌ی گینو ویکمن یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین کتاب‌ها برای سیستم سازی و مدیریت ساختارمند در کسب و کارهای در حال رشد است. این کتاب به معرفی یک مدل مدیریتی جامع به نام EOS (Entrepreneurial Operating System) می‌پردازد؛ سیستمی که به کارآفرینان کمک می‌کند تا کسب و کار خود را به‌طور سازمان‌یافته، پایدار و مقیاس‌پذیر اداره کنند.
ویکمن معتقد است بسیاری از مدیران با وجود تلاش و کار زیاد، همچنان در جای خود درجا می‌زنند. مشکل اصلی نه در کم‌کاری آن‌ها، بلکه در نبود یک ساختار اجرایی شفاف و هدفمند است. مدل EOS که در این کتاب معرفی می‌شود، به‌صورت گام‌به‌گام ابزارهایی را در اختیار شما می‌گذارد تا بتوانید اهداف روشنی تعریف کنید، تیمی هماهنگ تشکیل دهید، اولویت‌ها را به‌درستی مشخص کنید و پیشرفت واقعی را تجربه کنید.
نکات کلیدی این کتاب:
- ارائه‌ی شش مؤلفه اصلی سیستم EOS: دیدگاه، افراد، داده‌ها، مسائل، فرایندها و کشش (Traction)
- تمرکز بر ساختن یک فرهنگ عملکردگرا و نتیجه‌محور در تیم‌ها
- مناسب برای کسب و کارهای کوچک و متوسط که به نقطه‌ی رشد بحرانی رسیده‌اند
- ابزارها و چارچوب‌هایی کاربردی برای اجرای سریع و موثر مدل EOS
کتاب Traction را می‌توان یکی از بهترین کتاب‌های سیستم سازی ساختاریافته دانست که از مفاهیم انتزاعی فاصله گرفته و با یک چارچوب روشن، کمک می‌کند تا از هرج‌ومرج مدیریتی به سمت کنترل، نظم و توسعه حرکت کنید.
اگر به‌دنبال ساخت یک سازمان چابک، حرفه‌ای و قابل رشد هستید، مطالعه و اجرای این کتاب میتواند مسیر تغییر را برای شما هموار کند.
کتاب Built to Sell نوشته جان واریلو
کتاب Built to Sell: Creating a Business That Can Thrive Without You نوشته‌ی جان واریلو، یکی از الهام‌بخش‌ترین آثار در زمینه‌ی ساخت کسب و کاری مستقل و قابل فروش است. این کتاب، برخلاف بسیاری از منابع آموزشی خشک و تئوریک، در قالب داستانی جذاب روایت می‌شود و به خواننده نشان می‌دهد چگونه می‌توان کسب و کاری ساخت که بدون حضور مؤسس نیز به رشد و درآمدزایی ادامه دهد.
واریلو در این کتاب بر یک اصل اساسی تأکید می‌کند: «کسب و کاری ارزشمند است که بتوان آن را فروخت». اما برای فروش، باید کسب و کار شما از اتکای مطلق به خودتان خارج شود و بر پایه‌ی سیستم‌های استاندارد، فرآیندهای تکرارپذیر و ارزش‌افزایی مستقل از شخص مدیر طراحی شده باشد.
دلایل قرار گرفتن این کتاب در فهرست بهترین کتاب‌های سیستم سازی:
- تأکید بر ساخت کسب و کاری مبتنی بر فرآیند، نه افراد
- ارائه‌ی گام‌های مشخص برای تبدیل خدمات به محصولات قابل سیستم سازی
- استفاده از روایت داستانی برای انتقال مفاهیم پیچیده مدیریتی
- مناسب برای مدیرانی که قصد دارند کسب و کار خود را گسترش دهند یا به فروش برسانند
این کتاب به‌ویژه برای مدیرانی که در مرحله بلوغ کسب و کار هستند یا به آینده‌فروشی فکر می‌کنند، میتواند دیدگاهی جدید ایجاد کند. در واقع، حتی اگر هدف شما فروش کسب و کار نباشد، اگر بتوانید مجموعه‌ای بسازید که قابل فروش باشد، یعنی سیستمی موفق ساخته‌اید.
Built to Sell یادآور می‌شود که سیستم سازی، نه‌تنها راه نجات مدیران خسته، بلکه رمز ماندگاری، توسعه و ارزش‌آفرینی واقعی در دنیای کسب و کار است.
کتاب Clockwork نوشته مایک میکالوویچ
کتاب Clockwork: Design Your Business to Run Itself نوشته‌ی مایک میکالوویچ، راهنمایی کاربردی برای ساخت کسب و کاری است که بدون نیاز به حضور دائمی شما نیز میتواند مانند یک ساعت دقیق و منظم کار کند. این کتاب، با سبکی ساده، پرانرژی و واقع‌بینانه نوشته شده و یکی از منابع مهم در فهرست بهترین کتاب‌های سیستم سازی برای کارآفرینان پرمشغله به شمار می‌رود.
مایک میکالوویچ، که پیش‌تر با کتاب «Profit First» شناخته شده بود، در این اثر تمرکز خود را بر روی طراحی کسب و کار خودگردان می‌گذارد. او معتقد است بسیاری از مدیران به اشتباه فکر می‌کنند که باید همه‌چیز را خودشان انجام دهند. به گفته او یک کسب و کار موفق باید مستقل از مؤسس نیز بتواند کار کند، رشد کند و سوددهی داشته باشد.
نکات مهم این کتاب:
- معرفی مفهوم “Queen Bee Role” یا نقش زنبور ملکه؛ مهم‌ترین عملکرد حیاتی هر کسب و کار
- آموزش گام‌به‌گام برای تفویض وظایف، مستندسازی و زمان‌بندی درست کارها
- تمرکز بر ساخت سیستم‌های تکرارپذیر و مؤثر برای حذف درگیری‌های روزمره
- مناسب برای مدیرانی که می‌خواهند وقت بیشتری برای استراتژی، خانواده یا حتی استراحت داشته باشند
Clockwork نه‌تنها به شما کمک می‌کند از دل کسب و کارتان یک سیستم منسجم بیرون بکشید، بلکه به شما یاد می‌دهد چطور کسب و کار را از زندگی شخصی‌تان جدا کنید؛ بدون اینکه کنترل، کیفیت یا سودآوری را از دست بدهید.
اگر به‌دنبال ساخت سازمانی هستید که «برای شما» کار کند، نه «توسط شما»، این کتاب میتواند یک نقطه‌ی شروع عالی باشد.
کتاب اسکیل کسب و کار نوشته ورن هارنیش
کتاب Scaling Up: How a Few Companies Make It…and Why the Rest Don’t نوشته‌ی ورن هارنیش یکی از جامع‌ترین و پرکاربردترین منابع در زمینه‌ی رشد و مقیاس‌پذیری کسب و کارهاست. این کتاب، که در ایران با عنوان «اسکیل کسب و کار» شناخته می‌شود، دقیقاً به این سؤال پاسخ می‌دهد که چرا بسیاری از کسب و کارها پس از موفقیت اولیه دچار ایست یا فروپاشی می‌شوند و فقط تعداد کمی از آن‌ها می‌توانند واقعاً بزرگ شوند.
هارنیش در این کتاب مدل Rockefeller Habits را معرفی می‌کند. مدلی که با تمرکز بر ۴ حوزه‌ی اصلی کسب و کار – افراد، استراتژی، اجرا و پول – به مدیران کمک می‌کند تا ساختاری حرفه‌ای، هدفمند و قابل توسعه ایجاد کنند. یکی از دلایلی که این کتاب در فهرست بهترین کتاب‌های سیستم سازی قرار می‌گیرد، همین نگاه جامع و اجرایی آن به رشد سیستماتیک سازمان است.
مهم‌ترین ویژگی‌های کتاب Scaling Up:
- تحلیل دقیق موانع رشد و ارائه‌ی ابزارهای کاربردی برای غلبه بر آن‌ها
- معرفی فرآیندهای اجرایی برای بهبود عملکرد تیم، فرهنگ سازمانی و جریان نقدی
- مناسب برای کسب و کارهایی که از مرحله‌ی استارتاپ گذشته‌اند و به دنبال رشد پایدارند
- زبان حرفه‌ای، ساختار منظم و مبتنی بر تجربه‌ی بیش از ۴۰ هزار مدیر در سراسر دنیا
هارنیش تأکید می‌کند که برای اسکیل واقعی، تنها رشد فروش کافی نیست؛ باید سیستم‌های اجرایی، فرآیندهای مالی، تیم‌های تصمیم‌گیرنده و سازوکارهای ارتباطی همگام با رشد توسعه پیدا کنند. این کتاب نقشه‌ی راهی است برای ساختن یک سازمان بزرگ، هماهنگ و بدون گره‌های مدیریتی.
اگر شما هم در مرحله‌ای هستید که احساس می‌کنید رشد سازمان‌تان از کنترل خارج شده، یا می‌خواهید از همان ابتدا زیرساختی حرفه‌ای بسازید، مطالعه‌ی این کتاب یک ضرورت است.
جمع بندی
در این مقاله سعی کردیم تا 10 کتاب برتر و معروف درباره سیستم سازی را بررسی کنیم. در این بررسی هر کتاب را از جنبه‌های مختلف بررسی کردیم تا دید مناسبی را بتوانیم برای شما ایجاد کنیم.
درست است که مطالعه کتاب یکی از کارهای مهم مدیران است، اما به دلیل مشغله زیادی که دارند، شاید امکان مطالعه مناسب برای برخی از مدیران فراهم نباشد. استفاده از کوچ سیستم سازی میتواند راهکاری باشد تا این دسته از مدیران بتوانند در کنار مطالعه، از راهنمایی‌های یک متخصص نیز برای اجرای سیستم سازی در کسب و کار خود بهره‌مند شوند.
همچنین شرکت در دوره رایگان سیستم آکادمی پهلوانی یکی از گزینه های عالی برای یادگیری و در کنار آن شبکه سازی است. در این دوره با اصول و چهارچوب سیستم سازی آشنا شده و آماده اجرای آن خواهید شد.